Wat behandel je eerst?
Deze vraag deed zich voor op een andere werkplek.
De psycholoog was van mening dat een vragenlijst om ADHD symptomen vast te stellen niet bruikbaar was, omdat deze dan ook het disfunctioneren van cognitieve en executieve functies ontstaan door het trauma zou meten.
Maakt dat eigenlijk uit? Je kan in ieder geval vaststellen dat er sprake is van disfunctioneren. Daarbij kunnen de symptomen dermate ernstig zijn dat zonder behandeling van deze symptomen een trauma behandeling nauwelijks van de grond zal komen. Het brein dient immers voldoende alert te zijn voor behandeling. Daarvoor dien je de neurobiologische achtergrond van behandeling te kennen. Effectieve behandelingen voor psychotraumata werken immers middels verstoring van reconsolidatie in het werkgeheugen.
Wat wordt daar precies mee bedoeld?
Reconsolidatie is een proces, dat in evolutionair opzicht mogelijk voordeel opleverde. Negatieve of aversieve stimuli worden opgeslagen in ons lange termijn geheugen. Zodra wij opnieuw worden geconfronteerd met negatieve of aversieve stimuli worden de oude herinneringen naar voren gehaald, zodat wij ‘beter’ kunnen anticiperen op deze negatieve of aversieve stimuli, dit noemen we reconsolidatie. Uitstekend zou je zeggen, maar eigenlijk ook weer niet, want deze stimuli gaan gepaard met vaak heftige emoties. Zo kan een deur die dichtslaat door de wind bij sommigen (getraumatiseerden) een hevige schrikreactie teweeg brengen.
Terwijl de vorige generatie in Nederland hevige gevolgen van oorlogsgeweld tijdens WO-II heeft ondergaan, zoals directe agressie door de Duitse bezetter, deportatie en genocide van de Joodse bevolkingsgroep, bijkomende schade door bombardementen van de geallieerden en de ‘Hongerwinter’ in het Westen van Nederland in het laatste oorlogsjaar, lijken de oorlogen in het Midden Oosten ver weg. Nog maar kort geleden waren wij zelf vluchtelingen.
Ook in tijd van vrede kunnen negatieve stimuli door geweldervaringen binnen het gezin ernstige gevolgen hebben.
EMDR behandeling, maar ook bepaalde medicijnen, zoals propranolol, hebben invloed op het reconsolidatie proces. In het geval van EMDR worden negatieve, c.q. aversieve stimuli tijdens de behandeling opgeroepen en wordt tegelijkertijd een concurrerende stimulus aangeboden, zoals een oogbeweging of een geluid, waardoor de negatieve, c.q. aversieve herinnering als het ware onschadelijk wordt gemaakt omdat deze op een andere wijze wordt opgeslagen in ons werkgeheugen en uiteindelijk een herinnering wordt die geen nare emoties, zoals angst, afkeer, walging, woede, machteloosheid, verslagenheid en somberheid meer oproept.
Uitgaande van de werkgeheugen reconsilidatie interventie theorie van Francine Shapiro, waar EMDR op gebaseerd is, zal vanuit neurobiologisch perspectief de behandeling beter aanslaan indien verwerkingssnelheid en werkgeheugen van ons brein zo optimaal mogelijk werken. Hierbij kunnen geneesmiddelen die in het algemeen worden toegepast bij ADHD een belangrijke bijdrage aan leveren. Met andere woorden eerst de ADHD symptomen en dan pas het trauma. Of dit in alle gevallen opgaat is natuurlijk de vraag, omdat dit per geval tot geval dient te worden beoordeeld.
Auteur – Willem Bohlmeijer, psychiater, psychotherapeut
Geraadpleegde literatuur:
Honsveld H. en Oude Lohuis M., EMDR magazine, 13, Trauma’s behandelen met kennis van reconsolidatie
Martinez L. et al., Frontiers in Psychology, 2016; 7; 1230, Executive Dysfunctions; The Role in Attention Deficit Hyperactivity ans Post-traumatic Stress Neuropsychiatric Disorders
NCTSN – The National Child Traumatic Stress Network, 2016, August, Is It ADHD or Child Traumatic Stress? – A Guide for Clincians
Ongur D., Price JL. Cereb Cortex, 2000: 10(3): 206-219
Drevets WC., Annu Rev Med, 1998; 49: 341-361
MacDonald AW III, et al. Science 2000; 288(5472): 1835-1838
Davidson RJ., et al. Annu Rev Psychol., 2002; 53: 545-574